Parafina ciekła – Paraffinum liquidum, Petrolatum liquidum, Oleum minerale album, Olej parafinowy
Parafina stała – Paraffinum solidum, Ceresinum
Wygląd i właściwości fizykochemiczne
Parafina ciekła jest bezbarwną, tłustą cieczą o łagodnym zapachu. Jej gęstość wynosi ok. 0,83 – 0,89 g/cm3 w 20oC. Natomiast parafina stała jest barwy białej, prawie bezwonna, o gładkiej konsystencji i gęstości ok. 0,9g/cm3. Obydwie są nierozpuszczalne w wodzie i etanolu.
Sprawdź także: Kalkulator etanolu
Parafina pod względem chemicznym jest mieszaniną węglowodorów, głównie prostych alkanów, ale także alkanów rozgałęzionych, izoalkanów i cykloalkanów. Zaliczana jest do podłoży lipofilowych bezwodnych. Parafina jest mało reaktywna chemicznie, dzięki czemu charakteryzuje się dużą stabilnością i trwałością, niestety posiada małe zdolności wiązania wody. Wadą parafiny jest także konieczność zmywania jej ze skóry wodą z detergentem, uczucie tłustości i brudzenie odzieży.
Wytwarzana w procesie destylacji surowej ropy naftowej lub oleju łupkowego, a następnie poddawana obróbce kwasem i filtracji. Możliwe jest otrzymanie parafiny o różnych właściwościach poprzez kontrolowanie destylacji i warunków krzepnięcia.
Zobacz też: Podłoża maściowe
Zastosowanie
Parafina jest substancją hydrofobową, która tworzy na powierzchni skóry powłokę ochronną, dzięki czemu zmniejsza parowanie wody, czyniąc ją bardziej nawilżoną. Zaliczana do emolientów tłustych, posiada właściwości zmiękczające i natłuszczające. Jest dobrą ochroną przed czynnikami zewnętrznymi (wiatr, mróz). Parafina wchodzi w skład preparatów przeznaczonych dla skóry przesuszonej, wrażliwej i atopowej. Zwiększając zawartość wody w komórkach skóry, poprawia wchłanianie substancji aktywnych, dlatego często jest podłożem maści stosowanych w leczeniu egzemy i łuszczycy. Jest także odpowiednim składnikiem preparatów dla dzieci, ponieważ nie uczula i nie powoduje podrażnień. Ze względu na niską liczbę wodną, parafina najczęściej wchodzi w skład podłoży złożonych, rzadko stosowana jest samodzielnie. Jest składnikiem m.in. maści cholesterolowej czy Lekobazy.
Parafina odgrywa znaczącą rolę w osiągnięciu właściwej konsystencji preparatów recepturowych. Parafina ciekła jest plastyfikatorem – zmniejsza kruchość preparatów i rozmiękcza zbyt twarde postaci. Pełni też rolę substancji lewigującej tzn. zwilża cząsteczki substancji stałej i ułatwia ich równomierne połączenie z podłożem. Należy pamiętać, że dodatek parafiny jako cieczy lewigującej nie może być zbyt duży, ponieważ prowadzi to do zmniejszenia lepkości układu, wskutek czego może dochodzić do rozluźnienia konsystencji i upłynnienia podłoża. Ilość odważanego podłoża należy zmniejszyć o ilość użytej cieczy lewigującej. Parafina ciekła pełni też rolę rozpuszczalnika dla innych substancji hydrofobowych zawartych w preparacie. Z kolei parafina stała zwiększa temperaturę topnienia i utwardza maści, ma to szczególne znaczenie w okresie letnim, kiedy otrzymanie właściwej konsystencji preparatu może być utrudnione z powodu wysokiej temperatury.
Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w dermatozach z silnym świądem
Niezgodności
Parafina w formulacjach recepturowych daje nieliczne niezgodności z substancjami takimi jak:
- roztwory wodne/alkoholowe – parafina charakteryzuje się małą zdolnością wiązania roztworów, należy część podłoża zamienić lub użyć emulgatora;
- balsam peruwiański – składniki nie mieszają się ze sobą, należy balsam zmieszać z olejem rycynowym w stosunku 1:1, następnie dodać kolejne składniki maści, a na samym końcu parafinę;
- ichtiol – składniki nie mieszają się ze sobą, należy ichtiol połączyć w stosunku 1:1 z euceryną (w przypadku maści) lub lanoliną (w przypadku czopków);
- olej rycynowy – również nie miesza się z parafiną, należy unikać bezpośredniego połączenia tych substancji;
- nystatyna – substancje niezgodne, nie należy ich łączyć.
Osobny artykuł: Niezgodności recepturowe
Przykłady recept
Rp. | |
Prodermini | 20,0 |
Paraffini liq. | 30,0 |
Pastae Zinci oxydati | ad 200,0 |
M.f. ung. |
Rp. | |
Metronidazoli | 0,2 |
Acidi borici | 0,2 |
Paraffini liq. | 3,0 |
Vaselini albi | ad 10,0 |
M.f. ung. |
Rp. maść na odleżyny | |
Zinci oxydati | |
Vaselini albi | |
Paraffini liq. | |
Eucerini | |
Aquae Calcis | aa 20,0 |
M.f. ung. |
mgr farm. Angelika Nowicka
Zobacz również: euceryna, wazelina, maść cholesterolowa, wazelina, lanolina, lekobaza
Piśmiennictwo:
- Karta Charakterystyki Produktu: parafina ciekła, parafina stała.
- Wykaz surowców farmaceutycznych dopuszczonych do obrotu na terenie RP.
- Rowe R. C., Sheskey P. J., Quinn M. E., Handbook of Pharmaceutical Excipients, wyd. Pharmaceutical Press and American Pharmacists Association, Londyn 2009.
- Marszałł L., Receptura apteczna półstałych postaci leków w teorii i praktyce, Wyd. FARMAPRESS, Warszawa 2015.