Parafina ciekła – Paraffinum liquidum, Petrolatum liquidum, Oleum minerale album, Olej parafinowy

Parafina stała – Paraffinum solidum, Ceresinum

Wygląd i właściwości fizykochemiczne

Parafina ciekła jest bezbarwną, tłustą cieczą o łagodnym zapachu. Jej gęstość wynosi ok. 0,83 – 0,89 g/cm³ w 20^oC. Natomiast parafina stała jest barwy białej, prawie bezwonna, o gładkiej konsystencji i gęstości ok. 0,9g/cm³. Obydwie są nierozpuszczalne w wodzie i etanolu.

Sprawdź także: Kalkulator etanolu

Parafina pod względem chemicznym jest mieszaniną węglowodorów, głównie prostych alkanów, ale także alkanów rozgałęzionych, izoalkanów i cykloalkanów. Zaliczana jest do podłoży lipofilowych bezwodnych. Parafina jest mało reaktywna chemicznie, dzięki czemu charakteryzuje się dużą stabilnością i trwałością, niestety posiada małe zdolności wiązania wody. Wadą parafiny jest także konieczność zmywania jej ze skóry wodą z detergentem, uczucie tłustości i brudzenie odzieży.

Wytwarzana w procesie destylacji surowej ropy naftowej lub oleju łupkowego, a następnie poddawana obróbce kwasem i filtracji. Możliwe jest otrzymanie parafiny o różnych właściwościach poprzez kontrolowanie destylacji i warunków krzepnięcia.

Zobacz też: Podłoża maściowe

Zastosowanie

Parafina jest substancją hydrofobową, która tworzy na powierzchni skóry powłokę ochronną, dzięki czemu zmniejsza parowanie wody, czyniąc ją bardziej nawilżoną. Zaliczana do emolientów tłustych, posiada właściwości zmiękczające i natłuszczające. Jest dobrą ochroną przed czynnikami zewnętrznymi (wiatr, mróz). Parafina wchodzi w skład preparatów przeznaczonych dla skóry przesuszonej, wrażliwej i atopowej. Zwiększając zawartość wody w komórkach skóry, poprawia wchłanianie substancji aktywnych, dlatego często jest podłożem maści stosowanych w leczeniu egzemy i łuszczycy. Jest także odpowiednim składnikiem preparatów dla dzieci, ponieważ nie uczula i nie powoduje podrażnień. Ze względu na niską liczbę wodną, parafina najczęściej wchodzi w skład podłoży złożonych, rzadko stosowana jest samodzielnie. Jest składnikiem m.in. maści cholesterolowej czy Lekobazy.

Parafina odgrywa znaczącą rolę w osiągnięciu właściwej konsystencji preparatów recepturowych. Parafina ciekła jest plastyfikatorem – zmniejsza kruchość preparatów i rozmiękcza zbyt twarde postaci. Pełni też rolę substancji lewigującej tzn. zwilża cząsteczki substancji stałej i ułatwia ich równomierne połączenie z podłożem. Należy pamiętać, że dodatek parafiny jako cieczy lewigującej nie może być zbyt duży, ponieważ prowadzi to do zmniejszenia lepkości układu, wskutek czego może dochodzić do rozluźnienia konsystencji i upłynnienia podłoża. Ilość odważanego podłoża należy zmniejszyć o ilość użytej cieczy lewigującej. Parafina ciekła pełni też rolę rozpuszczalnika dla innych substancji hydrofobowych zawartych w preparacie. Z kolei parafina stała zwiększa temperaturę topnienia i utwardza maści, ma to szczególne znaczenie w okresie letnim, kiedy otrzymanie właściwej konsystencji preparatu może być utrudnione z powodu wysokiej temperatury.

Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w dermatozach z silnym świądem

Niezgodności

Parafina w formulacjach recepturowych daje nieliczne niezgodności z substancjami takimi jak:

• roztwory wodne/alkoholowe – parafina charakteryzuje się małą zdolnością wiązania roztworów, należy część podłoża zamienić lub użyć emulgatora;
• balsam peruwiański – składniki nie mieszają się ze sobą, należy balsam zmieszać z olejem rycynowym w stosunku 1:1, następnie dodać kolejne składniki maści, a na samym końcu parafinę;
• ichtiol – składniki nie mieszają się ze sobą, należy ichtiol połączyć w stosunku 1:1 z euceryną (w przypadku maści) lub lanoliną (w przypadku czopków);
• olej rycynowy – również nie miesza się z parafiną, należy unikać bezpośredniego połączenia tych substancji;
• nystatyna – substancje niezgodne, nie należy ich łączyć.

Osobny artykuł: Niezgodności recepturowe

Przykłady recept

mgr farm. Angelika Nowicka

Zobacz również: euceryna, wazelina, maść cholesterolowa, wazelina, lanolina, lekobaza

Piśmiennictwo:

1. Karta Charakterystyki Produktu: parafina ciekła, parafina stała.
2. Wykaz surowców farmaceutycznych dopuszczonych do obrotu na terenie RP.
3. Rowe R. C., Sheskey P. J., Quinn M. E., Handbook of Pharmaceutical Excipients, wyd. Pharmaceutical Press and American Pharmacists Association, Londyn 2009.
4. Marszałł L., Receptura apteczna półstałych postaci leków w teorii i praktyce, Wyd. FARMAPRESS, Warszawa 2015.